فرهنگ امروز / بهزاد آزادی: سفر به بزرگ­ترین جشنواره­‌ی جهانی تجربه‌­ای لذت­بخش و در عین حال عجیب است. مکانی در دنیا که برای یک هفته غرق در سینما می­شود.

جشنواره­ی شصت و هشتم فیلم کن فیلم­هایی را به نمایش گذاشت که برای اولین بار در جهان اکران می­شدند. این رویکرد جشنواره­ی کن باعث می­شود سالیانه هزاران نفر، فقط برای تماشای فیلم­های تازه‌ی فیلم­سازان مورد علاقه­‌ی خود هزاران یورو خرج کنند و به این شهر فرانسه بروند. جشنواره­‌ی کن شصت و هشت سال پیش با سیاست مقابله با جشنواره­‌ی ونیز که آن زمان رویکردی فاشیستی داشت، افتتاح شد و امروز می­‌بینیم که اهمیت بیشتری نسبت به جشنواره­‌ی ونیز پیدا کرده است.

جدا از حواشی پر زرق و برق آن، می­‌توان به یقین گفت که این جشنواره مدیریت بسیار هوشمندانه­‌ای دارد. هم مدیریت هنری جشنواره و هم مدیریت اجرایی برنامه­‌های متنوع جشنواره؛ و همه­‌ی این ظرافت و هوش مرهون مردی به نام ژیل ژاکوب است. او که سن زیادی دارد و اکنون فقط رئیس افتخاری جشنواره و البته رئیس بخش سینه فونداسیون کن است، هر سال به تماشای همه­‌ی فیلم‌­های کن می­‌نشیند و درباره‌­ی آن­ها صحبت می­‌کند. سیاست اصلی ژیل ژاکوب و جشنواره­‌ی کن، کشف استعدادهای جوان از سراسر دنیاست.

هر ساله هزاران فیلم از کشورهای مختلف به این جشنواره ارسال می­‌شود و تنها تعداد محدودی شانس حضور در آنجا را پیدا می­کنند. فیلم­ها توسط صدها بازبین دیده می­شوند. بارها شنیده شده که برای انتخاب یک فیلم بین اعضای بازبین اختلاف ایجاد شده است. آن­ها بسیار جدی هستند و به سینما به­‌عنوان یک هنر که امروزه بخش وسیعی از جهان را فرا گرفته، احترام می­گذراند. هیئت بازبینی جشنواره متشکل از کسانی است که مانند تیم­های پژوهشی، درباره­ سینمای کشورهای مختلف مطالعه می­کنند و فیلم­های تولیدی آن­ها را می­بینند. البته فیلم­هایی را که از نظرشان ارزش دیدن داشته باشد. به­ همین خاطر ابتدا فیلم­ها را با سینمای همان کشور مقایسه می­کنند تا نگاه تازه­ ای را در آن­ها پیدا کنند؛ فیلمی که چیزی تازه برای گفتن داشته باشد، چه در محتوا و چه در فرم. گاهی اوقات فیلم ­هایی که در کن پذیرفته شده ­اند برای تماشاگران بی­ معنی جلوه می­ کنند، اما واقعاً تیم متخصص بازبینی دلایل محکمی برای انتخاب فیلم­ها دارند که شاید اگر آن­ها را بشنویم، قانع شویم.

امروزه این حرف بسیار باب شده که جشنواره­ هایی نظیر کن فیلم­های سیاسی یا تلخ را انتخاب می­کنند. اما به نظر من نگاه جشنواره­ هایی مثل کن به فیلم ­های تلخ و سیاسی این نیست که «بهتر است این فیلم را انتخاب کنیم، چون ایران را بد جلوه داده است» بلکه برای متخصصان بازبین جسارت فیلم­سازان اهمیت زیادی دارد. آن­ها می­دانند فیلم­سازانی که فیلم تلخ می­سازند، در کشورشان مورد نقد قرار می­‌گیرند و این برای آن­ها مهم است که فیلم­ساز برای بیان عقیده­ خود دست به خطر می­زند و خود را زیر ذره­ بین نقد قرار می­دهد.

این فقط شرح جریان نگاه این­ گونه جشنواره ­ها به فیلم­های تلخ است نه تأیید آن.

پیش از حضور در جشنواره­ کن، برای شرکت در جشنواره­ بوسان کره جنوبی به آن کشور سفر کرده بودم. جشنواره­ بوسان هم مانند کن جزو دوازده جشنواره­ مورد تأیید تهیه­ کنندگان آمریکاست؛ یعنی سالانه تهیه­ کنندگان زیادی به آنجا سفر می­کنند تا فیلم­های تولیدی خود را بفروشند، چرا که بوسان بزرگ­ترین بازار فیلم آسیا را دارد. نگاه بوسان تا حدی تجاری­ تر از کن است. این را هم اضافه کنم که ابتدا بوسان یک جشنواره­ غیر رقابتی بوده و بعدها بخش­های رقابتی به آن اضافه شده است. همین اضافه شدن بخش رقابتی و دادن بودجه­ های حمایتی به پروژه­ های آماده برای ساخت باعث شده که بوسان پس از تنها نوزده دوره به یکی از بزرگ­ترین جشنواره ­های جهانی فیلم تبدیل شود.

مهم­ترین مطلبی که همیشه درباره جشنواره­ هایی مثل کن و بوسان برای من جذاب بوده این است که آن­ها پول خرج می­کنند تا فیلم­سازانی را نه فقط از کشور خودشان، که از کشورهای دیگر کشف کنند و پرورش دهند. برای مثال بوسان سالیانه چند میلیار تومان بودجه­ حمایتی به پروژه­ های آماده برای ساخت به فیلم­سازان سراسر جهان می­دهد. از طرفی جشنواره­ کن بخشی دارد به نام رزیدنسی؛ در این بخش فیلم­سازانی که می­خواهند فیلم اول خود را بسازند، می­توانند با ارائه­ یک طرح سینمایی و روزمه­ کافی، در رزیدنسی پذیرفته شوند و به­ مدت شش ماه به پاریس بروند تا اولین فیلم­نامه­ سینمایی خود را بنویسند. در حالی که تمام هزینه­ اقامت و زندگی در پاریس را برای فیلم­ساز فراهم می­کنند؛ آن­ها را در کارگاه­ های آموزشی تهیه­ کنندگان و کارگردانان مهم از سراسر دنیا شرکت می­دهند. گفتنی است که از میان هزاران طرح سینمایی تنها شش طرح پذیرفته می­شود: یک کنکور سخت برای فیلم­سازان جوان تا در یک دوره استثنایی پذیرفته شوند. دلیل اینکه یک جشنواره این همه برای فیلم­‌سازی از کشوری دیگر هزینه می­‌کند، چیست؟

شاید فقط خدمت به هنر.